Autisme als gebrek aan sensorische filtering

Theorie van autisme die "sensorisch perceptuele issues in autisme" centraal stelt.

Belang

 
Theorieën van autisme besteden vaak weinig aandacht aan sensorisch perceptuele problemen, terwijl dergelijke problemen voor autisten zelf vaak het belangrijkste zijn, belangrijker dan de sociale en cognitieve problemen waar de bekende theorieën hun aandacht op richten. De theorie van autisme als gebrek aan sensorische filtering doet dat wel en stelt de "sensorisch perceptuele issues in autisme" centraal.
 

Autismepaspoort

 
Naam theorie Sensorische Filtering
Auteur Olga Bogdashina
Beroep Taalkundige
Instelling Krasnoyarsk State Pedagogical University (KSPU), Krasnoyarsk
Nationaliteit Rusland
Medestanders Intense Wereld, Versterkte Waarneming, Spatiotemporele Verwerking, Extreme Situaties
Tegenstanders Geestesblindheid
 

Stellingen

1
Ongebruikelijke reacties op sensorische prikkels worden al vanaf het begin van de officiële beschrijving van autisme vermeld. Helaas werden al deze ideeën over sensorische problemen in autisme door de meeste onderzoekers en beroepsbeoefenaars genegeerd.
2
Elke persoon is potentieel in staat om alles wat er om hem heen gebeurd waar te nemen en te herinneren, tenzij de hersenen dit vermogen inperken. De belangrijkste functie van ons neurosysteem is om ons te beschermen tegen overlading door de massa aan grotendeels nutteloze informatie die zich steeds aan ons opdringt buiten te houden, zodat we alleen dat beetje informatie waarnemen en herinneren dat waarschijnlijk nuttig zal zijn. Dergelijke sensorische afsluiting is de normale manier van functioneren van het brein.
3
De grondstoornis in autisme is een beperking in het vermogen om sensorische informatie te filteren. Autisten hebben last van een gebrek aan sensorische filtering, een verstoring in het gedeelte van het brein dat nutteloze informatie buitensluit en afleidend prikkels onderdrukt. Door de afwezigheid van een goed werkend filter ontwikkelen autisten hun eigen mechanismen om zich te beschermen tegen overprikkeling. Deze verdedigingen resulteren in de zich opeenstapelende verstoringen die zichtbaar zijn in autisme.
4
Veel autisten zoeken graag een prikkelarme omgevingen op (ontprikkelen), richten zich op één zintuig tegelijk (monoverwerking), hebben een voorkeur voor vaste patronen (structuur-opbouw) en maken rustgevende bewegingen (stimming). Dergelijk autistisch gedrag helpt hen om overprikkeling te voorkomen, zichzelf te kalmeren en orde aan te brengen in een omgeving die anders onvoorspelbaar, stressverwekkend, beangstigende en frustrerend is. Vanuit de andersheid van autisten gezien is dit gedrag 'helpend' en 'betekenisvol', niet 'ongewoon' of 'bizar'. Het is hun eigen, zelfgemaakte filter.
5
Het gebrek aan sensorische filtering in autisme is niet alleen een schadelijke afwijking (stoornis), maar ook voordelig. Autisten hebben een meer acute waarneming van geluid, beeld, patronen en trillingen, wat bijvoorbeeld voordelig is in het werken met details, muziek, kinderen en dieren.
6
Perceptuele andersheid in autisme is individueel. Geen twee autisten hebben precies hetzelfde patroon van andersheid. Het is daarom belangrijk om te begrijpen hoe de perceptuele functie precies werkt bij elk autistisch individu afzonderlijk. Benaderingen, technieken of aanpassingen die een positief effect hebben voor de een kunnen geen effect of zelfs een schadelijk effect hebben voor de ander.

Ontwikkeling

  • 1943Kanner

    Leo Kanner beschrijft als eerste autistische aversie tegen bepaalde prikkels. "Alles wat het kind van buitenaf gebracht wordt is een gevreesde indringing." Deze indringing komt onder anderen van "luide geluiden", zoals stofzuigers, liften en soms zelf de harde wind.  
  • 1949Bergman & Escalona

    In een artikel over Ongewone gevoeligheden in erg jonge kinderen merken Bergman & Escalona op dat bepaalde kinderen buitengewoon gevoelig zijn voor geur, geluid, licht en temperatuur en dat hun gevoelens ook gemakkelijk gekwetst zijn. Dergelijke kinderen wiegen zichzelf ritmisch heen en weer of bedenken hun oren tegen ongewenste prikkels. Zij stellen de hypothese dat deze hoge sensorische gevoeligheid wordt veroorzaakt door gebrek aan een moederlijk schild (de 'ononderbroken veiligheid van moederlijke bescherming').
  • 1944Asperger

    Hans Asperger noemt duidelijk de hyper- en hyposensitiviteit van autisten. "Veel van de kinderen hebben een abnormaal sterke voorkeur voor of afkeur van bepaalde sensaties." Het beeld van deze verstoring is echter "verre van uniform". Overgevoelgheid bij de één, op het ene gebied of op het ene moment en ondergevoeligheid bij de ander zijn beide mogelijk. "Dezelfde kinderen die in bepaalde situaties overgevoelig voor geluid zijn, zijn in andere situaties volledig afgesloten van wat er om hen heen gebeurd en ook voor lawaai totaal ondergevoelig."
  • 1958Broadbent

    In het boek Perception and Communication stelt de psycholoog Donald Broadbent dat alle prikkels waaraan iemand op een bepaald moment blootgesteld is binnen komen in een sensorische buffer. Achter deze buffer bevindt zich een filter die alleen bepaalde prikkels doorlaat, terwijl het andere tegenhoudt. Op deze manier zorgt het brein ervoor dat we niet overprikkeld worden.
  • 1958Anthony

    De "barrierehypothese" van de Britse kinderpsychiater James Anthony maakt onderscheid tussen twee soorten barrièreverstoringen die leiden tot de autistische toestand. Wanneer kinderen opgroeien wordt de barrière die hen beschermt tegen de omgeving eerst gevormd door de moeder, maar geleidelijk aan vervangen door de eigen ego, die het kind in staat stelt om de aandacht te richten en niet afgeleidt te worden door elke willekeurige stimulus. In het geval van primair autisme ontwikkelt het kind een barrière die abnormaal dik is, waardoor het kind zich van alle sensaties afsluit en sensorisch ondergevoelig wordt. In het geval van secundair autisme, is de barrière abnormaal dun, waardoor het kind excessief veel sensaties ervaart en zich terugtrekt om zich te beschermen tegen overprikkeling.
  • 1961Creak

    Een werkgroep onder leiding van de Britse kinderpsychiater Mildred Creak stelt negen criteria vast voor de diagnose van autisme, waaronder het criterium "abnormale perceptuele ervaringen".
  • 1963Hermelin & O'Conner

    Naar aanleiding van de 9 criteria van Creak verrichten de Britse onderzoekers Hermelin en O'Conner een aantal gedragsmatige testen op het gebied van 'sensorische dominantie' in autisme. Zij stellen de hypothese dat de normale ontwikkeling gedreven wordt door een 'hiërarchische structuur van sensorische systemen'. Eerst reageert een kind vooral op 'interne sensaties', daarna worden 'aanraking en beweging' dominant en tenslotte auditieve en visuele sensaties. Autistische kinderen vinden het moeilijker om dergelijke vroege, meer primitieve reacties te onderdrukken. Zij vertonen een spontane voorkeur voor tactile en visuele prikkels en vinden het moeilijk om deze voorkeur op te geven wanneer ze aan auditieve prikkels blootgesteld worden.
  • 1969Eason e.a.

    In een artikel over de effecten van aandacht bevestigen de Amerikaanse psychologen Robert Eason en collega's het bestaan van een filtermechanisme. Uit hun onderzoek lijkt dat het brein een sterker elektrisch signaal afgeeft wanneer aandacht wordt gegeven aan een prikkel dan wanneer de prikkel wordt genegeerd.
  • 2010Bogdashina

    In het boek Autisme en de grenzen van de bekende wereld stelt de Russische taalkundige Olga Bogdashina dat autisme een "sensory gating deficit" is. "De beschermende functie van het brein lijkt niet te werken in autisme. Autisten hebben geen adequaat filter van sensorische informatie. Ze lijden aan een sensory gating deficit, een verstoring van de functie waarmee het brein irrelevante informatie er uit filter."

Auteur

Olga Bogdashina (1955) is een Russische taalkundige, psycholoog en filosoof. Ze werkt als onderzoeker en docent aan het International Autism Institute van de Krasnoyarsk State Pedagogical University in Rusland. Bogdashina heeft een zoon en een dochter met autisme. Ze woont in Engeland.

Ontvangst en discussie

Niet-autisten

Praktijk
In de vijfde editie van het diagnostisch handboek DSM is "over- of onderreactiviteit op sensorische input" voor het eerst opgenomen als diagnostisch criteria voor autisme. Hiermee is ook in de GGZ het aandacht voor dit onderwerp toegenomen. "Ik geloof dat het sensorische integratie-perspectief eindelijk een beetje in opkomst is bij de GGZ," schrijft een forumlid op Autsider, naar aanleiding van een powerpoint presentatie over Sensorische integratie bij volwassenen met autisme (2015). Zie ook de presentatie Sensorische informatieverwerking bij volwassenen met autisme (2016).
Onderzoek
In een onderzoek naar sensorische filtering vinden neurowetenschappers geen verschil tussen hoogfunctionerende schoolgaande kinderen met autisme en de controlegroep. Ook bij jongere kinderen en volwassenen met autisme wordt geen verschil gevonden. Even als bij neurotypische mensen verbeterd de onderdrukkende beheersing van irrelevante sensorische input (sensorische filtering) bij autistische mensen met toenemende leeftijd.

Autisten

Autsider
"Qua auteurs over autisme vindt ik Olga Bogdashina onderbelicht. Zij wordt door veel beroepsbeoefenaars over het hoofd gezien, maar heeft zeer interessante boeken over autisme geschreven, die goed aansluiten bij mijn ervaringen als persoon met autisme. Het Bogdashina-model schept duidelijkheid wat betreft het onderliggende probleem: afwijkende prikkelverwerking. Het is eindelijk iemand die een visie heeft in en nieuwe inzichten biedt in plaats van alleen maar geblaat over uiterlijke kenmerken van autisme," is de gecombineerde boodschap van een aantal forumleden, waaruit blijkt dat het werk van Bogdashina als interessant en bruikbaar wordt gezien door autisten. Verschillende leden geven aan "fan" te zijn en haar boeken worden regelmatig aangeraden wordt voor wie meer over autisme wil weten.

Betekenis voor autismevriendelijk Nederland

 
In autismevriendelijk Nederland wordt aandacht besteed aan de sensorisch perceptuele problemen die mensen met autisme ervaren, zoals gefragmenteerde waarneming, vertraagde verwerking en over- of ondergevoeligheid voor prikkels. Er is begrip voor de strategieën die autisten hanteren om met dergelijke problemen om te gaan, zoals iemand niet aankijken om beter te kunnen luisteren.
 

Comments are closed.